Genç Kızlarda Jinekolojik Muayene Nasıl Yapılır
Genç kızın jinekolojik muayenesi sadece onun için değil aynı zamanda annesi ve babası içinde ciddi stres kaynağıdır. Doktor durumun farkında olmalı, bunun gerek aile ama en önemlisi genç kız için ne kadar stresli bir süreç olduğunu bilerek hastaya yaklaşmalıdır!
Genç kızın ruhsal ve bedensel gelişimi bu dönemde son derece hızlıdır. Kısa bir süre içinde kendisine ait çok da kavrayamadığı değişikliklerin ortaya çıkması, sadece kendisini değil aynı zamanda ailesi ve çevresi ile olan ilişkilerini de etkiler. Bir başka bakış açısı ile bu dönemde ergenin yaşadığı problemler doğrudan ailesini ve hatta ebeveynlerin kendi aralarındaki ilişkiyi bile etkileyebilir. Adolesan dönem kendi içinde 3 bölümde incelenir:
- Erken Dönem (12-14 yaş): Pübertal büyüme ve matürasyon dönemidir. Aileden ayrılmaya ve onları kendi değerleri içinde yorumlamaya başlar.
- Orta Dönem (15-17 yaş): Kendi moral değerlerini oluşturmaya ve seçimler yapmaya başlar. Doğru ve yanlış kavramlarını kendi içinde tekrar yorumlar. r. Aileden kopar, arkadaşlarına daha çok zaman ayırır. Sıklıkla aileler bu dönemde çocuklarının odaya kapanması ve “kendilerinden kopmasından” şikayet ederler. Dolayısıyla ebeveynleri ile tartışmaya başlar. Jinekolog olarak bizi ilgilendiren en önemli değişiklik, vücut görünümleri ve sağlıkları ile ilgilenmeleridir. Cinselliklerini keşfetmeye ve doğru/yanlış kavramlarını tekrar yorumlarken ilişkilerinde risk almaya başlarlar. Dolayısıyla bu dönemde ailenin, okulun ve çocuğun bulunduğu sosyokültürel çevre son derece önem kazanır.
- Geç Dönem (18-21 yaş): Formal düşünce gelişir. Yaptığı eylemlerin sonuçlarını bilmekte, değerlendirmektedir. Ebeveynliğe ait değerleri kabullenir ve belkide ebeveyn olur.
Fiziksel ve ruhsal hızlı değişimlerin yaşandığı ergenlik döneminde genç kızın jinekolojik muayenesi asla rutin bir muayene değildir. Bu muayenenin temel iki amacı doğal olarak hastayı klinik açıdan değerlendirmek ve tanı, tedavi aşamasında gerekli olanları yapmaktır. Ancak bu iki amacı gerçekleştirebilmeniz için cinsellik ve fertilitesi açısından ciddi duygusal problemlerle karşı karşıya olan genç kızla, onun problemlerine yardımcı olabileceğiniz ortamı sağlayabilmeniz ve güvene dayalı ilişki kurabilmeniz gerekir. Diğer taraftan bunu sağlamak son derece zordur ve belli tecrübeler sonrası gerçekleşebilecek bir süreçtir.
Jinekolog zaman harcamaya,genç kızın endişelerini dinlemeye, kişisel ve ailesi ile ilgili bilgi toplamaya hazır olmalıdır. Önemli bir nokta sıklıkla ergenin aslında yardım istemesi, buna ihtiyacı olduğunu söylemek istemesi ama sıklıkla çağrısını doğrudan ifade etmemesidir.
Her durumda, muayene prensipleri aynı kalır: (a)tam bir tıbbi değerlendirme ilk olmalıdır; (b) hastaya, muayenenin ve amaçlarının tam bir açıklaması yapılıp, izni alındıktan sonra muayeneye devam edilmelidir; (c) muayeneler, yalnızca hastanın yaşı sebebiyle atlanmamalıdır. Bu konuyu biraz açmak gerekir. Doktor ailenin ve hastanın sosyokültürel değerlerini mutlaka dikkate almalı ancak asla jinekolojik muayene yapmadan ve üstünkörü bir anamnez ile tedavi başlamamalıdır.
Sıklıkla biz jinekologların başına gelen tablo annesi ile gelen ve örneğin adet düzensizliği olan bir genç kızdır. Yaşı 13 ile 18 arası değişir. Anne “Zaten genç kız bu doktor bey/hanım, muayene yapacak ne var, bir ilaç yazında adetleri düzene girsin” der ve karından yapacağı ultrsonografik incelemenin yeterli olacağını ifade eder. Oysa bu tip ultrasonografik değerlendirme ile gebelik veya daha kötüsü dış gebelik gibi ciddi problemler çok kolay atlanabilir. Yumurtalıklarla ilgili problemlerde ise %60’a varan oranlarda özellikle genç kız biraz kiloluysa hata yapılabilir. Dolayısıyla muayene yapmadan ve hastayı değerlendirmeden reçete yazmak sadece etik değil ciddi hukuki problemlere de yol açar.
Batı literatüründe 13 yaş sonrası genç kızların yalnız muayene edilmesi gerekir yazsa da, bizim uygulamamız sıklıkla 16 yaş sonrası genç kızı yalnız muayene etmektir. Özellikle 13-14 yaşındaki genç kızları mutlaka annesi yanında iken muayene etmek gerekiyor. Bunun önemli istisnası ne yazık ki aile içi şiddete maruz kalmış genç kızlar da, doktor kızın vücut dilini değerlendirerek annesinden korkuyorsa ve buna bağlı stres altındaysa mutlaka yalnız muayene etmelidir.
Genç Kızın Jinekolojik Muayenesi Sırasında Nelere Dikkat Edilmelidir ?
Tüm vücut incelenmeli; baş, boyun, karın ve en önemlisi meme muayenesi mutlaka yapılmalıdır. Cinsel açıdan aktif olmayan bir genç kız için, muayene şekli aynı çocuklarda olduğu gibidir. Vulva östrojenizedir, vagina 8-10 cm boyundadır ve fizyolojik salgılar vardır. Rektal muayeneye göre, rahmi genellikle lateral olarak sola doğrudur. Vajinal muayene, genç rahatlamış ve hymeni müsait ise mümkündür ve her olguda şart değildir. Gerekli olduğu takdirde küçük bir speculum kullanılabilir. Püberte ile beraber overler normal pozisyonlarına gelirler ve pelvise inerler. Muayene sonrası bulgular hasta ile tartışılır ve aileye hasta ile konuşulduktan sonra bilgi verilmesi tercih edilir.
Cinsel açıdan aktif hastada, speculum ile rahim ağzının değerlendirilmesi, smear alınması ve bimanuel muayene yapılması, ihtiyaç varsa potansiyel genital infeksiyonlar aramak için örnekler alınması gereklidir. Jinekolojik muayenede genital organların üreme dönemindeki kadından farkı yoktur. Smear mutlaka alınmalıdır. Cinsel aktif genç kıza mutlaka doğum kontrol yöntemleri hakkında bilgi verilir.
21 Eylül 2012 tarihinde Prof. Dr. Süleyman Engin Akhan tarafından yayınlanmış ve 21 Mayıs 2025 tarihinde de son güncelleme yapılmıştır.